Το επιβλητικό επιτάφιο μνημείο του Γάιου Ιούλιου Αντίοχου Φιλόπαππου, στον λόφο των Μουσών κέντριζε πάντα το ενδιαφέρον των ευρωπαίων ταξιδιωτών του 17ου– 19ου αιώνα. Την εποχή εκείνη, κάθε αρχαιολάτρης που έφτανε στην Αθήνα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται, να σχεδιάζει, ακόμα και να χαράζει το όνομά του στα μάρμαρα του μνημείου, που σε περίοπτη θέση αντικρίζει το βράχο της Ακρόπολης. Ανάμεσα στην πληθώρα των χαραγμάτων που κατακλύζουν κυρίως την οπίσθια όψη του, ξεχωρίζουν τα ονόματα τριών σημαντικών γάλλων περιηγητών, το ταξίδι των οποίων στάθηκε καθοριστικό για την τύχη πολλών ελληνικών αρχαιοτήτων. Στη δεύτερη σειρά δόμων πάνω από τη βάση και το βάθρο, σε κατακόρυφη διάταξη διακρίνονται χαραγμένες οι υπογραφές του κόμη Marie-Gabriel-Florent-August Choiseul Gouffier, του Jacques Foucherot και του Louis Francois Sebastien Fauvel, συνοδευόμενες από τις χρονολογίες 1776 και 1781.
COMTE CHOISEUL GOUFFIER
FOUCHEROT
FAUVEL
1776 ET 1781
Ο κόμης de Choiseul ακολουθώντας τις επιταγές της αριστοκρατίας του 18ου αι., που ήθελε τους νεαρούς ευγενείς να καταξιώνονται μέσω του «Grant Tour», σε ηλικία 24 ετών, ήθελε – όπως αναφέρει ο ίδιος – να ικανοποιήσει το πάθος της νεότητάς του, να γνωρίσει τους πιο διάσημους αρχαίους τόπους. Εγκαταλείποντας τη σύζυγο και τα παιδιά του για περισσότερο από 9 μήνες, αποφάσισε να συμμετάσχει σε μια γεωγραφική αποστολή (μέλος της οποίας υπήρξε και ο Foucherot) που θα χαρτογραφούσε άγνωστες περιοχές στα νησιά του Αιγαίου και στην Εγγύς Ανατολή. Στα τέλη Μαρτίου του 1776, η ερευνητική ομάδα έκανε μια σύντομη στάση στην Αθήνα. Τότε ο νεαρός κόμης δεν έχασε την ευκαιρία να περιηγηθεί στα πιο σημαντικά αξιοθέατα της πόλης και – κατά την προσφιλή συνήθεια πολλών ταξιδευτών της εποχής – να χαράξει το όνομά του σε ένα από αυτά, στο μνημείο του Φιλοπάππου.
Δύο χρόνια πριν τη δημοσίευση του οδοιπορικού του, “Voyage pittoresque de la Grece” (1782), ο Gouffier συνειδητοποίησε πως έπρεπε να συγγράψει και ένα συμπληρωματικό τόμο για την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου. Για τον σκοπό αυτό ανέθεσε στα 1780 στον παλιό του γνώριμο, αρχιτέκτονα, Foucherot και στον ζωγράφο που ο δεύτερος προσέλαβε ως βοηθό, τον Fauvel, να συγκεντρώσουν το υλικό. Ειδικότερα για την Αθήνα, ο γάλλος αριστοκράτης ζήτησε σχέδια των τοποθεσιών και αποτυπώσεις όλων των γλυπτών που κοσμούσαν «τα υπέροχα ερείπια». Μαρτυρία εκείνου του ταξιδιού, το υλικό του οποίου τελικά ποτέ δεν είδε το φως της δημοσιότητας, αποτελούν τα ονόματα των δύο γάλλων περιηγητών που χαράχθηκαν κάτω ακριβώς από του προϊσταμένου τους, με τη νέα χρονολογία επίσκεψης (1781).
Λίγα χρόνια μετά, το 1784, ο Gouffier διορίζεται πρέσβης της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη και το 1786, ο Fauvel γίνεται στενός του συνεργάτης και υποπρόξενος στην Αθήνα. Από τις θέσεις αυτές κατάφεραν να αποσπάσουν αρκετά από τα γλυπτά που είχαν καταγράψει σε ταξίδια και ανασκαφές για να εμπλουτίσουν τις προσωπικές συλλογές τους.
Πηνελόπη Καλλιγέρου, αρχαιολόγος-μουσειολόγος, ΕΦΑ Πόλης Αθηνών / Θ-ΙΝΚ