Ταξιδεύοντας με τα μνημεία της Ελλάδας
Ελάτε μαζί μας σε ένα ταξίδι στα πολλά και διαφορετικά μνημεία της Ελλάδας. Από την Ακρόπολη, το κορυφαίο μνημείο της αρχαιότητας και σύμβολο της δημοκρατίας ως τις ιστορικές Θερμοπύλες και από τον Γοργοπόταμο ως τη Χίο, θα επισκεφτούμε μνημεία-τοπόσημα και τόπους μνήμης, πολιτιστικά τοπία, διατηρητέα χωριά και ιστορικά μονοπάτια. Θα ακούσουμε τα ρεμπέτικα τραγούδια των απλών ανθρώπων των πόλεων, θα μάθουμε για τις τοπικές καλλιέργειες και θα γευτούμε παραδοσιακές συνταγές.
Όλα τα παραπάνω μνημεία και πολιτιστικά αγαθά είναι ποικιλόμορφα και από διαφορετικές εποχές, είναι κινητά ή ακίνητα, υλικά ή άυλα. Αλλά, πάνω απ΄ όλα, είναι σημαντικά, γιατί κουβαλούν μνήμες και ιστορίες του τόπου μας, οι οποίες μας διδάσκουν και μας εμπνέουν.
Ξέρετε ότι πολιτιστικό αγαθό θεωρείται ακόμα και η θέα; Δεν προστατεύονται μονάχα τα μνημεία αλλά και η θέα προς αυτά. Για παράδειγμα, ειδικό Προεδρικό Διάταγμα καθορίζει το ύψος των κτηρίων στην περιοχή που περιβάλλει τον βράχο της Ακρόπολης, και ειδικότερα στις συνοικίες Μακρυγιάννη και Κουκάκι.
Η Ακρόπολη της Αθήνας
«Τι τρόπαιο ήταν ετούτο που υψώνουνταν μπροστά μου, τι συνεργασία νου και καρδιάς, τι ανώτατος καρπός του ανθρώπινου αγώνα! Νικήθηκε ο χώρος, μικρό και μεγάλο αφανίστηκαν στο στενό μαγικό παραλληλόγραμμο που’ χε χαράξει ο άνθρωπος έμπαινε άνετα και αναπαύονταν το άπειρο. Νικήθηκε και ο καιρός. Η τρισεύγενη στιγμή έγινε αιωνιότητα.»
Ν. Καζαντζάκης , Αναφορά στον Γκρέκο
Τα μνημεία της Ακρόπολης πάνω στον Ιερό Βράχο της Αθήνας αποτελούν το κορυφαίο μνημειακό σύνολο της αρχαιότητας στον κόσμο. Τα Προπύλαια, ο ναός της Αθηνάς Νίκης, το Ερέχθειο και ο Παρθενώνας, προκαλούν δέος για την ακρίβεια και την ποιότητα της κατασκευής τους, τον συνδυασμό των αρχιτεκτονικών ρυθμών, τους υπολογισμούς των αρχιτεκτονικών εκλεπτύνσεων, αλλά και για τη λεπτομερή και ανάλαφρη απόδοση του γλυπτού τους διακόσμου. Όλα μαζί δίνουν στον θεατή την εντύπωση της απόλυτης συμμετρίας.
Η Ακρόπολη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής προσαρμογής σε ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον και έχει επηρεάσει τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς παγκοσμίως. Έχει σημαντική θρησκευτική και πολιτιστική σημασία, που συνδέεται με τη λατρεία της Αθηνάς και την ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Επιπλέον, τα μνημεία και τα κατάλοιπα αντικατοπτρίζουν διαδοχικές ιστορικές φάσεις από τη μυκηναϊκή Ακρόπολη έως το αποκορύφω μα της κλασικής ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η Ακρόπολη, τέλος, συνδέεται άμεσα με σημαντικά ιστορικά γεγονότα, φιλοσοφικές ιδέες και τις τέχνες και κυρίως με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.
Ο χώρος και τα μνημεία προστατεύονται και διατηρούνται σε καλή κατάσταση χάρη στις διαρκείς προσπάθειες εξειδικευμένου προσωπικού, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προγραμμάτων προστασίας και ανάδειξης και με βάση ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης. Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης και άλλα έργα ενισχύουν περαιτέρω την προστασία και την ανάδειξη της. Η Ακρόπολη, τέλος, προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Θερμοπύλες, ένας ιστορικός τόπος μνήμης
Θερμοπύλες
Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες.
δίκαιοι κι ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία.
Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα τομ.1, Ίκαρος
Οι Θερμοπύλες βρίσκονται ανάμεσα στο όρος Καλλίδρομο και στον Μαλιακό κόλπο, κοντά στην πόλη της Λαμίας. Η περιοχή χαρακτηριζεται από στενά και δύσβατα μονοπάτια, αλλά και ιαματικές θερμές πηγές σε χρήση ήδη από την αρχαιότητα.
Όμως, στην εθνική συλλογική μας μνήμη οι Θερμοπύλες έχουν ανεξίτηλα καταγραφεί για τη μάχη που δόθηκε εκεί τον Αύγουστο του 480 π.Χ. μεταξύ των ελληνικών και περσικών δυνάμεων, ως ένα αιώνιο παράδειγμα γενναιότητας και αυταπάρνησης. Περίπου 7.000
Έλληνες, υπό την ηγεσία του σπαρτιάτη στρατηγού Λεωνίδα κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τον μεγάλο περσικό στρατό του βασιλιά Ξέρξη. Η έκβαση της μάχης ήταν η ηρωική πτώση των 300 Σπαρτιατών του Λεωνίδα και των 700 Θεσπιέων που παρέμειναν μέχρι τέλους στο πεδίο της μάχης.
Το μνημείο των Θερμοπυλών, έργο του γλύπτη Βάσου Φαληρέα, στέκεται στον χώρο ως υπενθύμιση του γεγονότος. Στο κέντρο δεσπόζει ο ανδριάντας του Λεωνίδα, να κρατά με το ένα χέρι υψωμένο το δόρυ και με το άλλο την ασπίδα, πάντα ετοιμοπόλεμος. Στα δύο άκρα του μνημείου βρίσκονται οι ξαπλωμένες μαρμάρινες μορφές του Ταΰγετου, του πιο ψηλού βουνού της Πελοποννήσου και του Ευρώτα, του ποταμού που διατρέχει ολόκληρη τη Λακωνία. Δίπλα, στήθηκε και το μνημείο των Θεσπιέων.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Ροτόντα, το μνημείο τοπόσημο της Θεσσαλονίκης
«Είμαι πολύ ευχαριστημένος», έλεγα τις προάλλες σ’ ένα φίλο μου. «μέτρησα τα ποιήματά μου και τα βρήκα 365, όσες και οι εκκλησίες της Θεσσαλονίκης επί Βυζαντίου. Δεν είναι συγκινητικό;» «Και τι θα κάνεις άμα γράψεις κι άλλα ποιήματα;» με ρώτησε εκείνος. «Το σκέφτηκα», του απάντησα∙ «θα προσθέσω και τις μεταβυζαντινές.»
Ντ. Χριστιανόπουλος, Από τη συλλογή Πεζά ποιήματα (εκδ. Ιανός, 2004)
Η Ροτόντα είναι ένα σημαντικό μνημείο και τοπόσημο για τη Θεσσαλονίκη. Στη διάρκεια της μακράς ιστορίας της, έχει εξυπηρετήσει διάφορες χρήσεις. Έχει υπάρξει μαυσωλείο, τόπος λατρείας, χριστιανική εκκλησία, καθεδρικός ναός, τζαμί και τώρα πια μουσείο.
Το κτήριο κατασκευάστηκε γύρω στο 306 μ.Χ., κατά την εποχή του ρωμαίου Καίσαρα Γαλέριου, πιθανώς ως μαυσωλείο του ή ως ναός αφιερωμένος στον Δία ή τον Κάβειρο. Στα τέλη του 4ου αιώνα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό αφιερωμένο στους Αγίους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, και διακοσμήθηκε με πολύχρωμα ψηφιδωτά, τα οποία θεωρούνται αριστουργήματα της πρώιμης βυζαντινής τέχνης. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Ροτόντα έγινε τζαμί. Μετά την απελευθέρωση της
Θεσσαλονίκης το 1912, αφιερώθηκε εκ νέου στον Άγιο Γεώργιο.
Η Ροτόντα και άλλα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα αναφοράς για την αρχιτεκτονική των εκκλησιών της περιόδου από τον 4ο ως τον 15ο αιώνα.
Το μνημείο υπέστη ζημιές σε μεγάλο σεισμό το 1978, αλλά υποβλήθηκε σε εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2005. Σήμερα, η Ροτόντα διατηρείται καλά, προστατεύεται και χαίρει μεγάλου σεβασμού από το κοινό και την πολιτεία. Προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες, δυστυχώς όμως, επηρεάζεται περιστασιακά από βανδαλισμούς με graffiti.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Μετέωρα, «το πέτρινο δάσος» της θεσσαλικής γης
Η περιοχή των Μετεώρων, βορειοανατολικά της Καλαμπάκας, φιλοξενεί το δεύτερο μεγαλύτερο μοναστικό συγκρότημα της χώρας, μετά το Άγιο Όρος. Η περιοχή είναι γνωστή για τους εντυπωσιακούς βραχώδεις σχηματισμούς και τα μοναστήρια που βρίσκονται σκαρφαλωμένα στην κορυφή τους συνδυάζοντας τη βυζαντινή τέχνη με τη φυσική ομορφιά.
Η μοναστική κοινωνία των Μετεώρων ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα. Το όνομα Μετέωρα αποδίδεται στον κτήτορα της μονής Μεγάλου Μετεώρου, τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος ονόμασε «Μετέωρο» τον Πλατύ Λίθο στον οποίο ανέβηκε πρώτη φορά το 1344. Τα μοναστήρια έχουν πλούσια ιστορία, με αξιόλογα καλλιτεχνικά έργα, όπως ο ζωγραφικός διάκοσμος του Θεοφάνη Στρελίτζα Μπάθα στην ανδρική μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά.
Οι μοναδικοί βραχώδεις σχηματισμοί των Μετεώρων δημιουργήθηκαν εδώ και πολλά εκατομμύριαχρόνια. Kατά τη διάρκεια του Ολιγόκαινου και του Μειόκαινου, η περιοχή βρισκόταν μέσα σε μια θαλάσσια τάφρο, που ξεκινούσε από την Καστοριά και κατέληγε στον θεσσαλικό κάμπο και αποτελούνταν από ιζηματογενή πετρώματα που εναποτίθεντο στον βυθό. Στο κατώτερο Μειόκαινο, η θάλασσα υποχώρησε και άρχισε η ορογένεση. Πτυχώσεις και έντονες ρηγματώσεις στα πετρώματα δημιούργησαν μια σειρά από «τεκτονικά κέρατα» και «τεκτονικές τάφρους». Οι σχηματισμοί αυτοί μαζί με τα ρήγματα και τη διάβρωση των μη ανθεκτικών αργιλικών πετρωμάτων δημιούργησαν το μοναδικό αυτό τοπίο.
Τα Μετέωρα θεωρούνται ένα πολιτιστικό τοπίο, όπου η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρωπογενών μνημείων και του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί ζωντανή μαρτυρία ιστορίας και μνήμης.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Μεστά και Πυργί, τα μεσαιωνικά «μαστιχοχώρια» της Χίου
Η νότια πλευρά της Χίου φιλοξενεί δύο χωριά που αποτελούν μνημειακά αρχιτεκτονικά σύνολα της πολιτιστικής κληρονομιάς του Μεσαίωνα. Τους καστροοικισμούς ίδρυσαν οι Γενουάτες τον 13ο αιώνα για να οργανώσουν την καλλιέργεια και το εμπόριο της μαστίχας, πολύτιμου προϊόντος της περιοχής.
Τα Μεστά, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μαστιχοχώρια, διαθέτουν στενά δαιδαλώδη σκεπαστά δρομάκια, τους «θόλους» που οδηγούν σε μια κεντρική πλατεία με πύργο. Για την προστασία από τις συχνές πειρατικές επιδρομές, τα σπίτια χτίστηκαν ενωμένα περιμετρικά, ώστε να σχηματίζουν ένα συνεχές τείχος γύρω από το χωριό.
Στο Πυργί τα σπίτια ξεχωρίζουν για τους ζωγραφιστούς εξωτερικούς τοίχους τους, διακοσμημένους με γεωμετρικά μοτίβα γνωστά ως «ξυστά». Τα «ξυστά» είναι μια παραδοσιακή τεχνική που πέρασε από γενιά σε γενιά και περιλαμβάνει την κάλυψη των τοίχων διαδοχικά με κονίαμα, σκουρόχρωμη άμμο και ασβέστη και τη χρήση πιρουνιού.
Αφού σχεδιάσουν τα μοτίβα πάνω στη λευκή επιφάνεια του ασβέστη, ξύνουν τον ασβέστη με το πιρούνι σύμφωνα με τα σχέδια και αποκαλύπτουν το υποκείμενο σκούρο στρώμα της άμμου δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό διακοσμητικό αποτέλεσμα.
Ενώ η τεχνική πιστεύεται ότι προήλθε είτε από την ανατολή είτε από την Ιταλία και τους Γενουάτες, τα ίδια τα σχέδια οφείλονται στην έμπνευση των τοπικών τεχνιτών.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Η γέφυρα του Γοργοπόταμου, ένα μνημείο της νεότερης στρατιωτικής ιστορίας και της ελληνικής αντίστασης
Η γέφυρα του Γοργοπόταμου συνδέεται στη μνήμη όλων μας με μια ηρωική πράξη αντίστασης κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τον Οκτώβριο του 1942, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες από το αρχηγείο της Μέσης Ανατολής προσπάθησαν να εμποδίσουν τον ανεφοδιασμό του στρατηγού Rommel στη Βόρεια Αφρική σαμποτάροντας τη σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Θεσσαλονίκης. Η γέφυρα του Γοργοπόταμου καταστράφηκε κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης, γνωστής ως Operation Harling, από βρετανικές ομάδες αλεξιπτωτιστών σε συνεργασία με Έλληνες ηγέτες της αντίστασης, όπως ο Ναπολέων Ζέρβας του ΕΔΕΣ και ο Άρης Βελουχιώτης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου 1942, η γέφυρα καταλήφθηκε με επιτυχία, οι ιταλικές δυνάμεις φρουράς εξουδετερώθηκαν και η γέφυρα ανατινάχθηκε. Η επιχείρηση Harling διέκοψε τη σιδηροδρομική αρτηρία προς το λιμάνι του Πειραιά για έξι εβδομάδες, εμποδίζοντας τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του Rommel στη Βόρεια Αφρική. Το μεγάλο αυτό σαμποτάζ πρόσφερε πολύτιμη βοήθεια στις βρετανικές δυνάμεις που πολεμούσαν εναντίον των στρατευμάτων του Χίτλερ και της Ιταλίας στην Αφρική και υπήρξε καθοριστικό για την έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1982, το ελληνικό κράτος καθιέρωσε την επέτειο της έκρηξης ως ετήσιο πανελλαδικό εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
1. Να αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
2. Να επιδεικνύει σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε βάθος χρόνου ή μέσα σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, για την εξέλιξη στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου.
3. Να φέρει μια μοναδική ή εξαιρετική μαρτυρία μιας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισμού που ζει ή έχει εξαφανιστεί.
4. Να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που σηματοδοτεί σημαντικό(-ά) ορόσημο(-α) στην ανθρώπινη ιστορία.
5. Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακού ανθρώπινου οικισμού, χρήσης γης ή χρήσης της θάλασσας, που είναι αντιπροσωπευτικό ενός πολιτισμού (ή πολιτισμών) ή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδίως όταν έχει καταστεί ευάλωτο υπό την επίδραση μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6. Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή με πεποιθήσεις, με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας.
7. Nα περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και αισθη τικής αξίας.
8. Nα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για σημαντικά στάδια της ιστορίας της γης, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διεργασιών στην ανάπτυξη γεωμορφών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών.
9. Nα αποτελεί εξέχον παράδειγμα που αντιπροσωπεύει σημαντικές εν εξελίξει οικολογικές και βιολογικές διεργασίες στην εξέλιξη και ανάπτυξη χερσαίων, γλυκών υδάτων, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων.
10. Nα περιέχει εξαιρετικά σημαντικούς φυσικούς οικοτόπους για την επιτόπια διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιέχουν απειλούμενα είδη εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας από επιστημονική άποψη ή άποψη διατήρησης.
Η Μεσογειακή Διατροφή
«Εσείς στεριές και θάλασσες τ’ αμπέλια κι οι χρυσές ελιές […]
Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!»
Οδυσσέας Ελύτης, Ο ήλιος ο ηλιάτορας, Αθήνα, 1979
Η διατροφή της Ελλάδας και των μεσογειακών χωρών είναι ένα διατροφικό μοντέλο που δίνει έμφαση στην κατανάλωση ελαιόλαδου, δημητριακών, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και μη επεξεργασμένων υδατανθράκων, ενώ υποστηρίζει τη μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, ψαριών και κρασιού και την περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και κορεσμένων λιπαρών.
Η Μεσογειακή Διατροφή περιλαμβάνει, εκτός από τα τρόφιμα, και τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις τελετουργίες και τις παραδόσεις που σχετίζονται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, την παραγωγή και την επεξεργασία τροφίμων και τη συντήρησή τους.
Αναγνωρίζεται ως κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς διότι αντικατοπτρίζει τις πολιτιστικές παραδόσεις και την κληρονομιά, καθώς οι επιλογές τροφίμων και οι μέθοδοι προετοιμασίας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής, των εορτασμών και των τελετουργικών πρακτικών των ανθρώπων, μεταφέροντας αξίες και συμβολισμούς από γενιά σε γενιά.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
- Να θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και να συνάδει με τον ορισμό της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που παρέχεται από την UNESCO (προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, γλώσσες, τέχνες του θεάματος, κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις, γνώσεις και πρακτικές σχετικά με τη φύση και το σύμπαν, παραδοσιακές χειροτεχνίες).
- Να περιλαμβάνεται σε κατάλογο ή μητρώο, σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, αναφέροντας τη σημασία και την τρέχουσα κατάστασή του.
- Να καταδεικνύει τη σημασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο της στην προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας, στη διασφάλιση του διαλόγου μεταξύ των κοινοτήτων και στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής έκφρασης.
- Να έχει οριστεί με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων, τα οποία έχουν παράσχει την ελεύθερη, εκ των προτέρων και εν επιγνώσει συγκατάθεσή τους.
- Να διαφυλάσσεται, να διατηρείται και να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων.
Το ρεμπέτικο τραγούδι
Ακρογιαλιές δειλινά
Βραδιάζει γύρω κι η νύχτα
απλώνει σκοτάδι βαθύ
κορίτσι ξένο σαν ίσκιος
πλανιέται μονάχο στην γη.
Μπορεί να το ‘χουν πλανέψει
ακρογιαλιές δειλινά
και σκλαβωμένη για πάντα
κρατούνε την δόλια καρδιά.
Στίχοι, μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης, 1948
Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο του ελληνικού αστικού πολιτισμού που εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα σε πόλεις-λιμάνια όπως ο Πειραιάς και η Θεσσαλονίκη. Προήλθε από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις και τον προσφυγικό πληθυσμό που έφτασε στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Τα μουσικά όργανα που συνδέονται άμεσα με το ρεμπέτικο είναι το μπουζούκι, ο μπαγλαμάς, ο τζουράς, η κιθάρα, η λατέρνα. Οι Μικρασιάτες χρησιμοποιούσαν σαντούρι και βιολί ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1930 επιβάλλεται το «πειραιώτικο» στιλ του Μάρκου Βαμβακάρη και της παρέας του και επικρατεί το μπουζούκι.
Το ρεμπέτικο είναι ένα βαθιά συναισθηματικό είδος τραγουδιού που συνδυάζει στοιχεία λαϊκής, μικρασιατικής και δυτικής μουσικής, αντανακλώντας θέματα ζωής, αγάπης, θανάτου, μετανάστευσης και αγώνων των περιθωριοποιημένων ανθρώπων.
Η τέχνη του ρεμπέτικου περνούσε προφορικά από γενιά σε γενιά. Η διάδοση του γραμμόφωνου και οι δισκογραφικές εταιρίες έκαναν το ρεμπέτικο ευρύτερα γνωστό και αποδεκτό φέρνοντας την αναγνώριση και την καταξίωση των δημιουργών του.
Θυμηθείτε τα κριτήρια Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εδώ !
- Να θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και να συνάδει με τον ορισμό της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που παρέχεται από την UNESCO (προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, γλώσσες, τέχνες του θεάματος, κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις, γνώσεις και πρακτικές σχετικά με τη φύση και το σύμπαν, παραδοσιακές χειροτεχνίες).
- Να περιλαμβάνεται σε κατάλογο ή μητρώο, σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, αναφέροντας τη σημασία και την τρέχουσα κατάστασή του.
- Να καταδεικνύει τη σημασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο της στην προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας, στη διασφάλιση του διαλόγου μεταξύ των κοινοτήτων και στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής έκφρασης.
- Να έχει οριστεί με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων, τα οποία έχουν παράσχει την ελεύθερη, εκ των προτέρων και εν επιγνώσει συγκατάθεσή τους.
- Να διαφυλάσσεται, να διατηρείται και να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων.