Πρόκειται για ένα σύνολο περίπου 200 χαραγμάτων —ταπερισσότερα εκ των οποίων μεσοβυζαντινά (11ου-αρχών 12ου αι.), τα δε υπόλοιπα μεταβυζαντινά (18ου-αρχών 20ού αι.)— χαραγμένα επί του ασβεστολιθικού φλοιού αιθούσης σπηλαιώδους μονής, τιμωμένης αρχικώς στην Θεοτόκο Σπηλαιώτισσα, σήμερα γνωστής ως «Άγιος Μάρκος», σε υψόμετρο 800 περίπου μέτρων, επί του αντερείσματος «Μπαρτσίνα» του Φαλακρού Όρους (Μπόζ-Ντάγ) (Νομός Δράμας, ύπερθεν Προσοτσάνης).
Τα χαράγματα αυτά έχουν επικλητικό/δεητικό χαρακτήρα και εκκινούν, ως επί το πλείστον, ως εξής:
«+Κ(ύρι)ε [ή, Θ(εοτό)κε] βοήθει τον (δείνα)…». Τα της βυζαντινής εποχής χαράσσονταν από τους μοναχούς του μονυδρίου, υπό τύπον γιγαντιαίας «Παρρησίας», στους υποθαλαμίσκους της αιθούσης αυτής του σπηλαίου. Μερικά παραδείγματα.: †Κ(ύρι)ε Βοήθ[η]/ τὸν δ(ο)ῦλον Σ(ο)υ Μ(ι)χ(αήλ)/ἱερέ[α] κ(αὶ) νομ(ικὸν)/Κάστρ(ο)υ Δράμ(ας) (πρωτόπαπ-) /παν τ[ὸ]ν Κ[α]λο(κ)τένην†, Κ(ύρι)ε βοήθη τ(οῦ) δ(ού)- /λο Σ(ου) Ἀλέκσηον…/τὸν δρα[μηνό]ν† (;), Κ(ύρι)ε βούθη [τ(οῦ)]/δ(ού)λ(ου) Σ(ου) Νικο-/λά(ου) Σταυ-/ρήτ(ου), Κ(ύρι)ε βοήθη / [τὸν] δ(ού)λον / Σ(ου) Δα(υΐ)δ, †Κ(ύρι)ε βοήθη τὸ δού-/λο Σου Ἰω(άννην) Ἀναγ [νώστην], Κ(ύρι)ε βοήθι τὴν δ(ού)λην [Σ(ου)] / Νιρήα Ζοὴν κ(αὶ) Δηαλεκτὴ / [.] Θ(εοτόκ)ε βοΰθη τὸν δ(ού)λον Σ(ου) <Βασίλληος> Βασίληον, Κ(ύρι)[ε] βοή-/θη τὸν δ(ού)(λον) Σ(ου) Νη-/κόλαον πρ(εσβύτερον). Ένα εκ των χαραγμάτων μας αποκάλυψε την αρχική αφιέρωση του σπηλαίου και της μονής: +Κ(ύρι)ε βοήθη τῇ δού{ου}λῃ σου Καλῇ, τῇ δούλῃ σου{ου} Θ(εοτό)κε σπιλεηότησα.
Το σπήλαιο ταυτίστηκε με το πρώτο ενδιαίτημα του Οσίου Γερμανού, του ιδρυτού της Μονής της Κοσινίτζης, κατά την άφιξή του στην Ευρώπη (αρχές ζ΄δεκαετίας 9ουαι.). Κατά τη μεσοβυζαντινή και παλαιολόγειο εποχή το σπήλαιο συνιστούσε μονή, γνωστή ως «ἡ σεβασμία μονὴ τῆς ὑπεράγνου παρθένου καὶ θεομήτορος τῆς ἐπικεκλημένης Σπηλαιωτίσσης, τῆς ἐν τῷ κατεπανικίῳ Ποπολίας ἐν τῷ ὅρει τῷ καλουμένῳ τοῦ Τίμτζου». Στον μυχό της σπηλαιώδους αιθούσης των χαραγμάτων, εντοπίζεται ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον χάραγμα:
† Κ(ύρι)ε βοήθη Πέτρον / τὸν Ἀσπρακανήας
που αναφέρεται στην παρουσία στην περιοχή του του καθολικού, ή πατριάρχη Αρμενίας Πέτρου Α΄ Gétadardz (διάρκεια θητείας: 1019-1058).
Ευάγγελος Παπαθανασίου, αρχαιολόγος, ΕΦΑΠΕΘ