Χρονολόγηση αγγείου: β΄ μισό 1ου αι. μ.Χ.
Προέλευση / τόπος φύλαξης: Νικόπολη, 22.08.1972, θέση Ασύρματος, ΝΑ Νεκρόπολη, τάφος 9 / Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, αρ. ευρ. 664.
Διαστάσεις: ύψος 4.5 εκ., διάμετρος χείλους: 17.8 εκ., διάμετρος βάσης: 9.1 εκ.
Περιγραφή
Eρυθροβαφές πινάκιο ItalianSigillata, αρρετινού εργαστηρίου. Συγκολλημένο από δύο τεμάχια και συμπληρωμένο σε μικρό τμήμα του χείλους και του σώματος. Πηλός καστανέρυθρος (2.5YR, 6/6 lightred) με πορτοκαλέρυθρο γάνωμα.
Όρθιο χείλος, με ανάγλυφη διακόσμηση περιμετρικά από ερωτιδείς εναλλασσόμενους με σκύλους. Εσωτερικά, στο κέντρο του πυθμένα, έντυπη σφραγίδα του κατασκευαστή P. Clod(ius) Proc(ulus), σε αποτύπωμα πέλματος (planta pedis). Εξωτερικά, στο κέντρο της αθέατης επιφάνειας της βάσης, χαραγμένη η απειλή
ΟΛΥΜΠΑ / ΟCΑΝΑΡΗ/ ΠΥΓΙCΘΗ/ CEΤΑΙ
Ὀλυμπᾱ / Ὃς ἄν ἄρῃ / πυγισθή- / σεται
«Του Ολυμπά (ενν. το πινάκιο). Όποιος το κλέψει να κακοποιηθεί σεξουαλικά παρά φύσει». Φαίνεται πως το πινάκιο είχε ιδιαίτερη αξία για τον Ολυμπά, αφού, επιπλέον, τον συνόδευσε και μετά θάνατον – ως κτέρισμα – στο ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο.
Παρατηρήσεις:
Το όνομα Ολυμπάς αποτελεί υποκοριστικό του ονόματος Ὄλυμπος.
Το ρήμα πυγίζω προέρχεται από τη λέξη πυγή-ῆς (γλουτοί, οπίσθια) και αναφέρεται στην παρά φύσει συνουσία. Θεωρείτο άξεστη και απρεπής έκφραση, την οποία απέφευγαν οι συγγραφείς και ποιητές της αρχαιότητας.
Η ερωτική απειλή του πινακίου της Νικόπολης παραπέμπει στην συνουσιαστική στάση του πυγίζειν ή πυγηδόν ὀχεύειν, η οποία στους ομόφυλους έρωτες θεωρείτο υποτιμητική για τον παθητικό συμμέτοχο. Υπονοούσε τον «υποβιβασμό» του τελευταίου στο επίπεδο της γυναίκας, αλλά και σε σεξουαλικό αντικείμενο. Ο ενεργητικός συμμέτοχος, αντίθετα, όπως προκύπτει από τις αρχαίες πηγές, θεωρείτο τολμηρός. Στην περίπτωση ετερόφυλης συνουσίας, η συγκεκριμένη στάση χρησιμοποιείτο ως μέθοδος αντισύλληψης.
Μαρία Καραμπά, αρχαιολόγος,
ΕΦΑ Πρέβεζας-Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης