Ερωτικά graffiti στο Τείχος Δυμαίων

Τα χαράγματα (α) και (β) εντοπίστηκαν στην επιφάνεια δύο λίθων της οχύρωσης, οι οποίοι είχαν καταρρεύσει στην περιοχή εξωτερικά της κύριας πύλης του Τείχους Δυμαίων και ανατάχθηκαν εκ νέου κατά τις αντίστοιχες εργασίες των ετών 2003-4. Το χάραγμα (γ) εντοπίζεται σε λίθο της ΝΑ πλευράς της «πυργόσχημης» κατασκευής εξωτερικά της κύριας πύλης.

α) μέγιστο μήκος λίθου: 165 εκ., ύψος: 80 εκ. (σχ. 2, εικ. 2),

      ύψος γραμμάτων: 1,8-3,6 εκ. Επτά στίχοι. 

Φιλημένα

Καλά Φιλότωι

Κωνίς καλά    [- -]Α[- -]   [- -]θεο̣[- -]

Κλητίς καλά̣

Φαίδρωι.

Ἀρτύλαος

ὡραῑος̣ 

Η χάραξη όλων των στίχων έχει γίνει από το ίδιο χέρι και είναι επιμελημένη, αν και ρηχή, αποτελούμενη από επάλληλες ακίδες. Τα διάστιχα είναι ανισοϋψή και το ύψος των γραμμάτων μειώνεται σταδιακά από πάνω προς τα κάτω. Στον στίχο 3 το μεμονωμένο [- -]Α[- -] δεν σχετίζεται με το υπόλοιπο χάραγμα και είναι πιθανότατα μεταγενέστερο, ενώ το θέμα [- -]θεο[- -] , κατά αναλογία προς τους στίχους 2 και 5, μπορεί να υποτεθεί ότι ανήκει σε δοτική προσωπική ανδρικού ονόματος, στη σύνταξη της οποίας υπόκειται το απρ. ρήμα δοκεῖ.

β) μέγιστο μήκος λίθου: 89 εκ., ύψος: 37 εκ. (σχ. 3α),

      ύψος γραμμάτων: 2,4-3,5 εκ. Δύο στίχοι.

[Τ]ιμόκλε[ι]α

χρηστά   

Η χάραξη είναι επιμελημένη, αν και βαθύτερη στον πρώτο στίχο. Παρότι η αποκατάσταση του ονόματος ως Τιμοκλέα δεν μπορεί να αποκλειστεί, το κενό, αντίστοιχο προς ένα γράμμα, που υπάρχει μεταξύ των Ε και Α, όπου εντοπίζεται απόκρουση του λίθου, καθιστά πιθανότερη την αποκατάσταση ως Τιμόκλεια.

γ)   μέγιστο μήκος λίθου: 75 εκ., ύψος: 20 εκ. (σχ. 3β),

      ύψος γραμμάτων: 3,5 εκ. Δύο στίχοι; 

[- -]ι̣̣ς̣      [κ]αλή

[- -]π̣[- -]

Το χάραγμα ήταν δίστιχο, ωστόσο, η επιφάνεια του λίθου είναι πολύ φθαρμένη και η προτεινόμενη συμπλήρωση παραμένει υποθετική.

Με εξαίρεση τα κοινά Φαῖδρος και Τιμόκλε(ι)α, τα υπόλοιπα αναγραφόμενα ονόματα είναι σχετικά σπάνια, ενώ τα θηλυκά Κωνίς και Κλητίς είναι αμάρτυρα. Με βάση το σχήμα των γραμμάτων, τα τρία χαράγματα είναι σύγχρονα κι έχουν κατά πάσα πιθανότητα γίνει από το ίδιο χέρι, αν και στο (γ) έχει χρησιμοποιηθεί διαφορετικό εργαλείο, αφού η χάραξη είναι πιο πλατιά και βαθιά. Χρονολογούνται στο τέλος του 4^ου-αρχές 3^ου αι. π.Χ.

Τα τρία χαράγματα ανήκουν στην κατηγορία των graffiti ερωτικού χαρακτήρα, όπου σε ένα κύριο όνομα ή στο αόριστο «ὁ παῖς» αποδίδεται ένας επιθετικός προσδιορισμός, όπως καλός, ὡραῖος, χρηστός κ.λπ. Γνώρισαν μεγάλη διάδοση στην αγγειογραφία από τον 6^ο αι. π.Χ. και μετά, ωστόσο, πολλά παραδείγματα αντίστοιχων graffiti έχουν εντοπιστεί σε δημόσια ή ιδιωτικά κτήρια, στην επιφάνεια βράχων, σε πολυσύχναστα, καθώς και σε ερημικά μέρη, ενώ βέβαιη θεωρείται η μεγάλη συχνότητα παρόμοιων γραπτών επιγραφών που δεν διατηρήθηκαν. Τα graffiti σε μέρη με έντονη στρατιωτική παρουσία, όπως σε φρούρια και φυλάκια, αποδίδονται συνήθως στους ίδιους τους στρατιώτες ή σε ομάδες εφήβων επιφορτισμένων με περιπολίες, σύμφωνα με τη συνήθη τακτική πολλών πόλεων. Κατ’ αντιστοιχία, τα χαράγματα του Tείχους Δυμαίων είναι πολύ πιθανό να σχετίζονται με τις στρατιωτικές ομάδες, που έδρασαν στην περιοχή κατά τις γνωστές πολεμικές συγκρούσεις της ελληνιστικής περιόδου, αντικατοπτρίζοντας το αντικείμενο του ερωτικού τους πόθου, η ανάμνηση του οποίου γλύκαινε τις ατελείωτες ώρες της φρούρησης.

Κωνσταντίνα Σούρα, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Αχαΐας