Εις τον … ΜΑ Στύλον του Ολυμπιείου υπάρχει το εξής επιγραφικό χάραγμα: «1771 Ιουλίου 9 αποκεφαλίσθη ο Πακνανάς Μιχάλης». Αναγιγνώσκων ο ερευνητής την επιγραφήν, νομίζει ότι εις τα τρεμουλιαστά γράμματα του διαιωνίσαντος το πράγμα διαβλέπει την συγκίνησιν και τον τρόμον.
Απόσπασμα άρθρου, που δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα της Εστίας στις 17.1.1913. Υπογράφει ο Δ. Γρ. Κ. (ενν. Καμπούρογλου).
Στους κίονες του ναού του Ολυμπίου Διός διασταυρώνονται η παρουσία και η απουσία, το εμφανές και το αφανές, το υλικό και το άυλο. Από τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν ο ναός αιωρούνταν νοηματικά ανάμεσα στο ερείπιο και το μνημείο, ως το 1956, όταν το Ολυμπιείο κηρύχθηκε, με Υπουργική Απόφαση, αρχαιολογικός χώρος, οριοθετήθηκε και περιφράχθηκε, ονόματα χαράσσονται στο μάρμαρο για να ξεφύγουν από τη λήθη.
Σήμερα η επιγραφή, που συνοψίζει την ιστορία του Μιχαήλ Πακνανά, αν και δεν είναι ορατή, διατηρείται ζωντανή στη μνήμη, συνδέει ανθρώπους, παράγει δράση. Καταρρίπτοντας την κυριαρχία της όρασης, το χάραγμα ανακαλείται νοερά ως αντίσταση στον θάνατο. Κάθε χρόνο, την 9η Ιουλίου, τελείται στο Ολυμπιείο Θεία Λειτουργία στη μνήμη του αθηναίου Νεομάρτυρα, που αποκεφαλίστηκε από τους Οθωμανούς για να μην απαρνηθεί την πίστη του. Οι πιστοί γίνονται μέρος του αρχαιολογικού χώρου, αλλά επικεντρώνουν σε μιαν άλλη πτυχή του, προτείνουν μια εναλλακτική ανάγνωση, που δεν προβάλλει τις αρχαιότητες —μας καλούν να αναγνωρίσουμε τις πολλαπλές σημασίες και ιστορικότητες του Ολυμπιείου.
Νίκη Σακκά, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Πόλης Αθηνών