Χρονολόγηση κιονίσκου: ρωμαϊκή περίοδος
Προέλευση / τόπος φύλαξης: βρέθηκε στα τέλη του 19ου αι. στις Αχαρνές από τον γερμανό αρχαιολόγο Α. Milchhoefer, στον λόφο των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων, μεταξύ των Αχαρνών και των Άνω Λιοσίων. Αρχικά μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά (αρ. ευρ. 3595) και σήμερα εκτίθεται στην Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών με αρ. ευρ. ΜΜ1.
Διαστάσεις: μέγιστο σωζόμενο ύψος: 1,49 μ., άνω διάμετρος: 29 εκ.
Περιγραφή
Αράβδωτος, αποκρουσμένος άνω και κάτω (εικ. 1). Φέρει δύο κείμενα επιγραφών. Τέσσερις οπές πλαισιώνουν το πρώτο κείμενο, όπου αναφέρεται το όνομα της νεκρής (Ζωσίμη) από τον δήμο των Ευπυριδών (σημερινή περιοχή των Άνω Λιοσίων). Το επίγραμμα μας πληροφορεί ότι η Ζωσίμη πέθανε νεόνυμφη και σε νεαρή ηλικία κατά τον τοκετό.
Στην κύρια όψη φέρει τα εξής σύγχρονα επιγραφικά χαράγματα:
1) Πάνω από το πρώτο κείμενο (εικ. 2):
κεφαλή προς αριστερά
Γ.Π.Κ.
1966
ΙΙ ή Η 2011
2) Στη μία πλευρά δεξιά, ανάμεσα και κάθετα στις δύο επιγραφές (εικ. 3):
Α.Γ.Γ.
Παρατηρήσεις
Ο τετραψήφιος αριθμός 2011 δεν αποτελεί χρονολογία, καθώς από το 1982 ο κίονας εκτίθεται στην Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών.
Στα 1966 – χρονολογία που είναι χαραγμένη – γίνονται προσπάθειες από τον τότε Σύλλογο Αποφοίτων του Γυμνασίου Αχαρνών να μην εκποιηθεί ο λόφος, αλλά να αξιοποιηθεί ως πάρκο. Με την κίνηση αυτή σχετίζονται άτομα από τις Αχαρνές που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της περιοχής, αλλά και της χώρας.
Συγκεκριμένα, πρόεδρος του συλλόγου αποφοίτων ήταν ο μετέπειτα δήμαρχος Αχαρνών, βουλευτής, υφυπουργός και πρόεδρος της Βουλής Ντίνος Βρεττός, και αντιπρόεδρος ο μετέπειτα πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Αχαρνών και ιστοριοδίφης Δημήτρης Γιώτας. Ο λόφος παραχωρήθηκε το 1985 στον Δήμο Αχαρνών για δημιουργία άλσους αναψυχής με εντολή του τότε υφυπουργού Γεωργίας, Στάθη Γιώτα.
Ιστορικό της περιοχής
– Το 431 π.Χ. ο σπαρτιάτης βασιλιάς Αρχίδαμος είχε λεηλατήσει την ευρύτερη πεδιάδα, μεταξύ των Αχαρνών και των Άνω Λιοσίων.
– Πλήθος αρχαιοτήτων ήταν εντοιχισμένες στο εκκλησάκι του λόφου ή διάσπαρτες γύρω από αυτό, γι’ αυτό η περιοχή θεωρούνταν ως κατάλληλη θέση για το κέντρο του αρχαίου δήμου των Αχαρνών. Ωστόσο, μετά την εύρεση του αρχαίου θεάτρου το 2007, το κέντρο του αρχαίου δήμου τοποθετείται περίπου 1 χλμ. ανατολικότερα.
– Βόρεια του λόφου (ανάμεσα στους λόφους των Αγίων Σαράντα και του Προφήτη Ηλία) περνά ο σύγχρονος δρόμος προς τα δυτικά και το Θριάσιο πεδίο. Πιθανόν από εδώ να περνούσε και η αρχαία οδός.
– Νότια του λόφου κατά την Τουρκοκρατία, περνούσε ο κύριος δρόμος, ο λεγόμενος “δρόμος του Μεγαρίτη”, ενώ κατά το 1826-1827 έγιναν στην περιοχή μάχες με τους Τούρκους.
Ειρήνη Αναγνωστοπούλου, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Δυτικής Αττικής