Ο Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, γνωστός στην τοπική κοινωνία ως «Χριστός», είναι ο σημαντικότερος και καλύτερα διατηρούμενος βυζαντινός ναός στην ευρύτερη περιοχή των Μεγάρων. Βρίσκεται βόρεια της πόλης, μέσα στον ελαιώνα του μεγαρικού κάμπου. Ο ναός ανήκει στον τύπο του απλού τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου, με οκταγωνικό τρούλο αθηναϊκού τύπου. Το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με αξιόλογες τοιχογραφίες, έργο άγνωστου τοπικού εργαστηρίου, οι οποίες κατά την επικρατέστερη άποψη χρονολογούνται στον 13ο αι.
Το μνημείο αποτελούσε πάντοτε ένα από τα πλέον σημαντικά και προβεβλημένα τοπόσημα της περιοχής και διαχρονικό καταφύγιο της ευλάβειας των πιστών, όπως μαρτυρεί η πληθώρα αφιερωματικών χαραγμάτων στις τοιχοποιίες του ναού. Πρόκειται, ως επί το πλείστον, για ναυτικά χαράγματα και για χαράγματα που αποδίδουν ζώα, διαστάσεων που κυμαίνονται από 10 εκ. έως 50 εκ.. Πιο χαρακτηριστικά είναι τα ακιδογραφήματα πλοίων και σκηνών κυνηγιού ελαφιών στην παράσταση του Αγίου Γεωργίου, στον βόρειο τοίχο (εικ. 1-2), τα πτηνά στην παράσταση του Αγίου Δημητρίου στον νότιο τοίχο (εικ. 3) και τα χαράγματα πλοίων επάνω στις τοιχογραφίες που κοσμούν το τμήμα της ενεπίγραφης πλάκας που σε δεύτερη χρήση έχει χρησιμοποιηθεί ως διάφραγμα του Διακονικού του ναού (εικ. 4).
Τα ακιδογραφήματα έχουν αποδοθεί με επιμέλεια. Ιδιαίτερα στα ναυτικά χαράγματα διακρίνονται ακόμη και οι λεπτομέρειες των μερών των πλοίων, η τυπολογία ορισμένων από τα οποία παραπέμπει στους μεσαιωνικούς χρόνους, περίοδος στην οποία ανάγεται και ο ζωγραφικός διάκοσμος του μνημείου.
Χαράγματα διακρίνονται και στις τοιχογραφημένες επιφάνειες της δυτικής εξωτερικής όψης του ναού, οι οποίες αρχικά κοσμούσαν τον κατεστραμμένο σήμερα νάρθηκα, είναι ωστόσο εξαιρετικά φθαρμένα, εξαιτίας της έκθεσης στις καιρικές συνθήκες.
Ελευθερία Ζαγκουδάκη, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Δυτικής Αττικής
Κατερίνα Δελούκα, αρχαιολόγος