Το ιερό των Καβίρων, σημαντικό θρησκευτικό κέντρο ήδη από τον ύστερο 10ο αι. π.Χ., βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Θήβας, κοντά στο ιερό άλσος της Καβιραίας Δήμητρας, η οποία, σύμφωνα με την παράδοση, είναι η εισηγήτρια των μυστηριακών τελετών στο καβιρικό ιερό. Στον χώρο λατρεύονταν ο Κάβιρος και ο Παις και λάμβαναν χώρα μυστικές τελετές και δρώμενα, μεταξύ αυτών ιερογαμία και χορός.
Στο ιερό έχουν βρεθεί 500 περίπου αναθηματικά χαράγματα, κυρίως σε όστρακα, αλλά και σε αγγεία, τα οποία αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι των τελετουργικών και αναθηματικών πρακτικών που ασκούνταν στον χώρο. Η απαρχή συντελέστηκε γύρω στο 500 π.Χ., όταν τα ειδώλια, τα μέχρι τότε κύρια αναθήματα, αντικαταστάθηκαν, σχεδόν ολοκληρωτικά, από τους καβιρικούς κανθάρους και άλλα μελανόμορφα ή μελαμβαφή αγγεία, κυρίως βοιωτικά. Στην πλειοψηφία τους, τα χαράγματα εντοπίζονται σε αγγεία που σχετίζονται με την κατανάλωση φαγητού και ποτού, ιδίως κρασιού, καταδεικνύοντας ότι οι συμποσιακές πρακτικές αποτελούσαν μία από τις βασικότερες τελετουργικές πράξεις του ιερού.
Οι επιγραφές χρονολογούνται κυρίως στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. και αναφέρονται στις θεότητες του ιερού, είτε ως «Καβίροι» είτε ως «Κάβιρος» ή και ως «Κάβιρος» και «Παιδί». Στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι χαραγμένες στο βοιωτικό αλφάβητο, με δύο βασικούς τρόπους σύνταξης «ὁ δει̑να με άνέθεικε τοῖ Καβίροι» και «ίαρός εἰμί τώ Καβίρω», καθώς και συντομευμένες εκδοχές τους, όπου π.χ. λείπει το «άνέθηκε» ή αναγράφεται μόνο το «hι» από το «ίαρός».
Αν και τα χαράγματα σε όστρακα αποτελούν σύνηθες εύρημα και σε άλλα ιερά της Βοιωτίας, όπως στα ιερά του Ηρακλή στη Θήβα και στην Τανάγρα, η ύπαρξη τους στο Καβίριο της Θήβας είναι ιδιαιτέρως σημαντική, γιατί αποτελεί τη μοναδική πηγή πληροφοριών για τον προσδιορισμό της ταυτότητας των λατρευόμενων θεοτήτων και της σύνδεσης τους με τη ζωή της τοπικής κοινότητας.
Σοφία Περλεπέ, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Βοιωτίας