Στο πλαίσιο των τεκμηριωτικών ερευνών της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (σήμερα ΕΦΑ Χαλκιδικής και Άγιου Όρους), στον πύργο του Αγίου Σάββα της Μονής Χελανδαρίου, εντάχθηκε και η καταγραφή των ακιδογραφημάτων στο παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, που βρίσκεται στον παραπάνω πύργο.
Ο πύργος του Αγίου Σάββα (εικ. 1) ορθώνεται στο μέσον του ανατολικού τείχους της Μονής και είναι ένα από τα εξέχοντα μνημειακά κτήρια του Αγίου Όρους, καθώς διασώζει αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις από τη μεσοβυζαντινή εποχή (10ος-12ος αι.) ώς και την όψιμη τουρκοκρατία. Το μέγιστο ύψος του είναι 27,50 μ. και δεσπόζει στο κτιριακό σύνολο της Μονής, τόσο με τον όγκο του όσο και με την επιβλητική μορφή του. Αποτελείται από έξι ορόφους, από τους οποίους ο τελευταίος περιλαμβάνει το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, για το οποίο η υπάρχουσα βιβλιογραφία αναφέρει ως χρόνο ανοικοδομήσεως το 1681/2.
Στο μέσον του στεγασμένου ορόφου των επάλξεων εξέχει η δίρριχτη στέγη του παρεκκλησίου, καλυμμένη με υδραυλικό κονίαμα. Πάνω σε αυτό το κονίαμα υπάρχει πλήθος ακιδογραφημάτων (εικ. 2), αποτέλεσμα των μεταφυσικών ανησυχιών των ευσεβών προσκυνητών από τα εδάφη της βόρειας βαλκανικής χερσονήσου. Σημειώνουμε ότι χαράγματα υπάρχουν επίσης στους τοίχους και στις πόρτες των δωματίων του ορόφου, όπου και το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, και στις αγιογραφημένες επιφάνειες του νάρθηκα του παρεκκλησίου (εικ. 3).
Μετά τις πρώτες εργασίες στερέωσης-συντήρησης του κονιάματος της στέγης, πάνω στο οποίο είναι χαραγμένες οι εν λόγω επιγραφές, ξεκινήσαμε την καταγραφή τους. Η καταγραφή πραγματοποιήθηκε στις 23-24 Απριλίου 1999.
Σε πρώτη φάση καταγράφτηκαν 103 επιγραφές-χαράγματα, από τα οποία τα 101 με κυριλλική γραφή και τα 2 με ελληνική. Χρονολογικά εκτείνονται από το 1656 έως και τον 20ό αι.
Τα χαράγματα είναι λακωνικά και αναφέρουν συνήθως το όνομα του προσκυνητή, τον τόπο καταγωγής του και την χρονολογία της χάραξης (εικ. 4). Η χάραξη των προσωπικών στοιχείων των προσκυνητών επάνω σε τοιχογραφίες, είναι ένα φαινόμενο γνωστό και πολύ συνηθισμένο για τα αγιορειτικά μοναστήρια (Μονές Ξενοφώντος, Ζωγράφου κ.ά.).
Παραθέτω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, ένα σε ελληνικό και ένα σε κυριλλικό αλφάβητο:
α) Βϊ ηθδξ νΰ οθπΰγϊ ρς‚γξ ρΰββϋ ΰη γπψνθ μξνΰυ Οΰθρεθ οξδοθρΰ λύςξ ηπξβ. (Εικ. 5)
Μετάφραση: «Στον τοίχο του πύργου του Αγίου Σάββα εγώ ο αμαρτωλός μοναχός Παΐσιος υπέγραψα έτος ζροβ (=1664)» (η μετάφραση είναι του συγγραφέα).
β) Γιανάκης χριστοδούλου Γερογιάννης λιαριγκοβινός 1881.
Λιαρίγκοβη ή Λιαρίγκοβα είναι το παλαιό όνομα της κωμόπολης Αρναίας Χαλκιδικής.
Νικόλαος Μερτζιμέκης, αρχαιολόγος, ΕΦΑ Χαλκιδικής και Αγίου Όρους