Το σύγχρονο graffiti ως φθόρα και βανδαλισμός στα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς
Αν και βανδαλιστικές πράξεις γίνονται σε βάρος κάθε μορφής δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, η έννοια του βανδαλισμού έχει επικρατήσει να αναφέρεται περισσότερο σε πολιτιστικά αγαθά, σε έργα τέχνης και σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στα περισσότερα μέρη του κόσμου τα graffiti θεωρούνται παραβατικά και διώκονται ποινικά, ιδιαίτερα όταν γίνονται πάνω σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Δυστυχώς, παρά τα μέτρα προστασίας, μόνο στην Ευρώπη, έχει υπολογιστεί ότι πλήττονται πάνω από 3.500.000 προστατευόμενα μνημεία τον χρόνο.
Στη χώρα μας, οι βανδαλισμοί από graffiti σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αυξηθεί σημαντικά επίσης. Σύμφωνα με τον Ποινικό κώδικα (Νόμος 4619/2019, Άρθρο 378: Φθορά ξένης ιδιοκτησίας, Άρθρο 382: Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς), τα graffiti εμπίπτουν στον ορισμό του αδικήματος της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας, ενώ πάνω στα μνημεία, η δίωξή τους επιβάλλεται και από τον νόμο περί προστασίας των αρχαιοτήτων (Νόμος περί της προστασίας των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς 3028/2002, Άρθρο 10: Ενέργειες σε ακίνητα μνημεία και στο περιβάλλον τους, Άρθρο 56: Φθορά μνημείου), καθώς ως ενέργεια είναι δυνατόν να επιφέρουν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο «καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής τους».
Νόμος 4619/2019, Άρθρο 378: Φθορά ξένης ιδιοκτησίας
Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019), Άρθρο 378 – Φθορά ξένης ιδιοκτησίας
Παράγραφος 2. Με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή τιμωρείται ο υπαίτιος αν το αντικείμενο της πράξης που προβλέπεται στο εδάφιο α΄ της προηγούμενης παραγράφου (σ.σ. καταστροφή ή βλάβη) είναι πράγμα που χρησιμεύει για κοινό όφελος ή καλλιτεχνικό ή ιστορικό μνημείο ή αν η φθορά έγινε με φωτιά ή με εκρηκτικές ύλες.
Άρθρο 382: Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς
Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019), Άρθρο 382 – Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς
Παράγραφος 4. Όποιος προκαλεί κατά τους όρους του προηγούμενου άρθρου φθορά ή βλάβη αρχαιολογικού ή καλλιτεχνικού ή ιστορικού μνημείου ή αντικειμένου τοποθετημένου σε δημόσιο χώρο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι είναι ανεπιθύμητα τα γκράφιτι πάνω στα μνημεία;
1. Γιατί υποβαθμίζουν τα μνημεία και προσβάλουν τους χρήστες και τη μνήμη ;
Πράγματι, τα graffiti, αν και γίνονται με διαφορετικά κίνητ
ρα κάθε φορά, επιδρούν αρνητικά στον συμβολισμό των μνημείων, πλήττοντας την ιστορική και πολιτισμική τους αξία, υποβαθμίζοντάς τα αισθητικά, και προσβάλλοντας τους χρήστες και τις αξίες και τις μνήμες όλων μας, ατομικές ή συλλογικές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα graffiti σε τοίχους εκκλησιών και ναών διαφόρων θρησκειών.
Διάβασε περισσότερα για τη διχαστική επίδραση των graffiti στην κοινωνία στο Κεφάλαιο Δ. του τεύχους «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».
2. Γιατί αλλοιώνουν τα υλικά των αρχαίων μνημείων
Σωστά! Οι φθορές των graffiti στα υλικά των μνημείων δεν αποκαθίστανται, ιδιαίτερα αυτές από σπρέι και μαρκαδόρους. Οι βαφές τους δημιουργούν πάνω στο μνημείο ένα ξένο στρώμα, το οποίο αλλάζει το αρχικό χρώμα αλλά και την υφή του.
Διάβασε περισσότερα για τις αρνητικές επιπτώσεις των graffiti στα υλικά των μνημείων στο Κεφάλαιο Δ. του τεύχους «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».
3. Γιατί οι επεμβάσεις καθαρισμού είναι αναποτελεσματικές
Δυστυχώς έχεις δίκιο! Οι μαρκαδόροι και τα σπρέι αφήνουν χρώματα ανεξίτηλα που πολύ δύσκολα αφαιρούνται μετά την εφαρμογή τους. Σχεδόν πάντα, ο καθαρισμός τους αφήνει σκιές και στίγματα στις ταλαιπωρημένες από την φύση και τον άνθρωπο, πορώδεις επιφάνειες των μνημείων. Γιατί γίνεται αυτό;
Διάβασε περισσότερα στο Κεφάλαιο Δ. του τεύχους «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».
4. Γιατί η προστασία των αντι-graffiti υλικών είναι αμφίβολη
Πράγματι! Σε νεότερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς εφαρμόζονται για την προστασία τους προϊόντα επικάλυψης από πολυμερή που ονομάζονται αντι-graffiti (AG). Όμως, τα περισσότερα δεν έχουν δοκιμαστεί επαρκώς και η επίδρασή τους στα αρχαία υλικά δεν είναι πάντα γνωστή.
Διαβάστε περισσότερα για τη χημική σύνθεση των AG υλικών, τον τρόπο με τον οποίο προστατεύουν τα υλικά των μνημείων αλλά και τους λόγους για τους οποίους οι συντηρητές αρχαιοτήτων τα εφαρμόζουν με διστακτικότητα στο Κεφάλαιο Δ. του τεύχους «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».
5. Η τοξικότητα των υλικών graffiti και αντι-graffiti
Σωστά! Όλα τα υλικά των graffiti, του καθαρισμού τους και της προστασίας από αυτά περιέχουν ουσίες επικίνδυνες και τοξικές, τόσο για τον άνθρωπο, κατά την εισπνοή, την κατάποση και την επαφή με το δέρμα ή τα μάτια, όσο και για το φυσικό περιβάλλον.
Διάβασε περισσότερα για τη χημική σύνθεση των χημικών καθαρισμού και τις επιπτώσεις τους στο Κεφάλαιο Δ. του τεύχους «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».
6. Το μεγάλο οικονομικό κόστος για την απομάκρυνση των σύγχρονων graffiti
Δυστυχώς έχεις δίκιο! Τα χημικά υλικά συντήρησης και τα αντι-graffiti υλικά προστασίας έχουν πολύ μεγάλο κόστος.
Σε αυτό, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τη μεγάλη ποσότητα νερού, τον ειδικό εξοπλισμό και τις εργατοώρες του προσωπικού που απαιτούνται.
Διάβασε περισσότερα για τα έξοδα καθαρισμού των μνημείων στο τεύχος «Graffiti: Από το χθες στο σήμερα. Ιστορίες διαφύλαξης της μνήμης, φθοράς και προστασίας».